Duitsers mogen pas sinds 1998 Gerrit heten

Duitsers en uniseks namen

duitsers hebben conservatieve naamwetDuitsers hebben met veel strengere naamwetten te maken dan Nederlandse aanstaande ouders.

Hier mag alles, met een klein aantal ‘behalves’. Daar mogen alleen namen die al eens eerder zijn geaccepteerd en die bovendien passen bij het geslacht van het kind. Soms mag een naam alleen als tweede naam worden gegeven.

Het is maar zelden duidelijk wat als een ‘bestaande naam’ moet worden betiteld. Tussen 1991 en 2008 kregen honderden ouders nul op het rekest bij de aangifte van hun pasgeborene, zo blijkt uit paginalange lijsten in Das große Buch der 10.000 Vornamen (Jennifer Willms, 2009) en de uitleg op Rund ums Baby – Namenrecht en Beliebte Vornamen – Gerichtsurteile.

Duitsers willen Chelsea heten, of Luca

Net als in Nederland waren Duitsers tot een jaar of dertig geleden vrij conservatief in hun naamkeuze, tot ook daar de Amerikaanse popcultuur grote invloed kreeg. Kevin, Samantha, Michael, Chelsea: ineens begon er een (voor die tijd) frisse wind door het Duitse namenlandschap te waaien.

Tegenwoordig is er zelfs een speciaal woord voor Duitse ouders die van exotische namen houden: Chantalismus. Het fotoblog met die naam is zeer de moeite waard, overigens.

Bekende naam in het buitenland

Al die nieuwe namen leiden regelmatig tot discussies met de ambtenaar van de burgerlijke stand over namen die in het buitenland gebruikelijk zijn, maar in Duitsland nog niet.

Dat gebeurde al in 1939, toen een Duits jongetje aanvankelijk geen Pieter mocht heten (zie Maartens artikel van vorig jaar daarover). En pas in 1998 kreeg een Duits stel toestemming om hun zoon Gerrit te noemen, in plaats van Gerhard, om maar eens een mooi voorbeeld te noemen. Ook Ineke (1991) en Sweer (1997) hebben lang moeten wachten op Duitse naamgenootjes.

Duitsers blijken echter vooral moeite te hebben met buitenlandse mannennamen, die in Duitsland juist vrouwelijk klinken, zoals het Italiaanse Emanuele (2005) en Niccola Andrea (1995). Ook het Turkse Mete (2004) en het Vietnamese Luu Minh Vinh (1998) werden in eerste instantie als ’te vrouwelijk’ bestempeld.

Een beroemdheid heet al zo

Duitsers mochten hun kinderen geen Shiva noemen
Cosma Shiva Hagen baande het pad voor de Cosma’s na haar (Foto: Martina Nolte / CC-by-sa-3.0 de)

In 1995 vielen de ouders van Cheyenne Emma Catharina als een blok voor haar naam, maar de ambtenaar van de burgerlijke stand was aanzienlijk minder enthousiast. Pas toen ze konden aantonen dat komiek Mirco Nontschew al in 1988 een dochter genaamd Cheyenne Delphin had gekregen, mochten zij de naam ook gebruiken.

Galaxina Cosma-Shiwa (1992) mocht haar naam houden dankzij de toen tienerdochter van zangeres Nena Hagen, Cosma Shiva. Ook Latoya mag vanaf 1992 zo heten vanwege het bestaan van een beroemdheid met die naam: zangeres LaToya Jackson. La Toya daarentegen werd in 1993 niet toegestaan.

Marie Yasmin Pebbles kreeg in 1993 haar naam omdat deze voorkomt in de beroemde jaren ’60 tekenfilmserie The Flintstones (auf Deutsch: Familie Feuerstein).

De Duitse acteur Til Schweiger noemde zijn dochter in de tijd dat hij in de Verenigde Staten woonde Emma Tiger. Toen een Duits ouderpaar hem dat wilde nadoen, konden ze hun dochter echter pas inschrijven nadat ze hadden aangetoond dat er al een dochter van een Duitse beroemdheid met die naam was.

De (Nederlandse) ouders van Raven Frederike hadden grote moeite de naam van hun dochter geaccepteerd te krijgen, ondanks dat ze konden aantonen dat deze voorkwam in een fantasyroman van Marion Zimmer Bradley. De Duitse ambtenaar redeneerde dat de naam in Duitsland niet voorkwam en in Nederland een jongensnaam was. Maar ik vond het betreffende meisje onder deze naam terug op Facebook, dus het zal vast goedgekomen zijn!

Merknamen en achternamen als voornamen

Merknamen als Dior (1995) worden niet zonder slag of stoot toegestaan. Achternamen morgen soms wel, maar vaker niet als voornaam worden gegeven. Zo werd Anderson in 2003 geweigerd en in 2006 toch toegestaan, maar blijft Holgerson verboden.

In het algemeen geldt (sinds 2001) dat een kind dat de familienaam van de moeder als achternaam voert, de familienaam van de vader niet als tweede/derde naam mag toevoegen.

Naam passend bij de sekse

Duitsers en uniseks namen
Mikado en Domino zijn te uniseks voor de Duitsers

Een unieke voornaam kan alleen worden geaccepteerd zolang een tweede naam het geslacht van het kind voldoende weerspiegelt.

Aiwara, Alke, Bo, Christin, Domino, Gor, Ibanez, Jasmin Heide Kaur, Jedida, Jona/Jonah, Josephin, Kiana Lemetri, Lynik, Maitreyi Padma, Meva, Mike, Nikita, November, PrestigeRike Leontes Klarissa, Prestige, River, Ronit, Sonne, Sunshine, Tamy Sarelle, Uragano, Windsbraut en Zeta mochten alleen maar in combinatie met tweede namen als Carina (bij Domino) en Sophie (bij Ibanez).

Bij de jongens werden Alpha, Birkenfeld, Bodhi, Büb, Chris, Cougar, Djehad, Eike, Gerrit, Godot, Jazz, Johannes-Marie, Jona/Jonah, Kolle, Lafayette Vangelis, Laurence, Leines, Lütke, Max Amos Soma Xam, Megwanipiu, Micha, Mikado, November, Ogün, Oleander, Pumuckl, Ranjo, River, Simone, Singh, Speedy, Tjorven, Wannek en Zooey alleen toegestaan als er een uitgesproken mannelijke tweede naam werd gekozen.

Er is slechts een klein aantal uniseksnamen dat zonder tweede naam wordt geaccepteerd, waaronder Andrea, Ashley, Kiran, Luca/Luka, Nicola, Robin, Sascha en Toni.

Zonder voorwaarden geaccepteerd

Soms hadden ouders geluk en werd de voornaam van hun keuze na een aanvankelijke weigering toch nog zonder aanvullende voorwaarden geaccepteerd. Voor meisjes gold dat bijvoorbeeld voor Aiwara, Biene, Carla, Chelsea, Emelie-Extra, Fanta, LouAnn, Maha, Merle, Sizilia (als variant op Cecilia) en Tanisha.

Jongens mogen tegenwoordig desgewenst Claus-Maria, Danny, Jesus, Kai, Luc, Mika, Roi (Prinz en Lord zijn echter niet toegestaan) en Sundance heten.

Frieden Mit Gott Allein Durch Jesus Christus

Mooie anekdote: de Duitse vader van Frieden Mit Gott Allein Durch Jesus Christus vestigden zich voor de geboorte van hun zoon in Zuid-Afrika. Toen Frieden op zijn vijftiende naar Duitsland verhuisde, had hij grote moeite zich in te schrijven, vanwege een mogelijke ‘verstoring van de openbare orde’. Uiteindelijk mocht hij zijn naam houden, omdat hij deze al zo lang droeg.

Frieden Rousseau heeft zijn naam altijd met trots gedragen. Hij vertelt dat hij later wel eens op een Zweeds vliegveld heeft gestaan met een verlopen paspoort. Toen hij terug naar Engeland wilde vliegen, waar hij voorganger in een kerk is, vertelde de grondstewardess hem dat ze naar Londen had gebeld met de mededeling: “Jezus Christus komt eraan”.

Adolf is geen verboden voornaam, Rosenherz wél

pepermunt
Duitse munttheemoeders mogen hun kind geen pepermunt noemen (foto: Kham Tran – www.khamtran.com)

In Duitsland is het niet verboden om je kind Adolf te noemen, zij het dat je moet kunnen aantonen dat de naam al in je (naaste) familie voorkomt. Hiermee wil de Duitse overheid voorkomen dat neonazi’s hun kinderen zonder meer naar Hitler vernoemen.

Ook andere namen zijn niet zomaar toegestaan, bijvoorbeeld omdat ouders niet kunnen aantonen dat het een persoonsnaam is. Zo willen veel Duitsers hun kind een geografische naam geven, een achternaam, een dierennaam, of een naam die eerder een roepnaam dan een officiële voornaam is.

Deze namen werden de afgelopen twintig jaar niet toegestaan voor jongens: Ana, Beauregard, Christin, Hemingway, Heydrich, Marey, Navajo, Noah ben Abraham, Rosa, Simona, Stone, Tom Tom (in 1991, die waren er vroeg bij!) en Venus.

Deze namen werden de afgelopen twintig jaar niet toegestaan voor meisjes: Aora, Borussia, Cezanne en Cézanne, Jedidja, Jenevje (als ‘verduitsing’ van Genevieve), Josephin, Mechipchamueh, Möwe (meeuw), Pfefferminze (pepermunt), Puschkin en Rosenherz (rozenhart).

Ook superlange voornamenreeksen worden niet geaccepteerd. Een moeder wilde haar zoon Chenekwahow Tecumseh Migiskau Kioma Ernesto Inti Prithibi Pathar Chajara Majim Henriko Alessandro noemen. De rechter oordeelde dat twaalf voornamen voor een kind teveel was om te onthouden.

Zelfs nadat de moeder een beroep deed op de grondwet en de vrijheid van meningsuiting, mocht het jongetje maar vijf van zijn voornamen behouden.

Standesamt wordt toegeeflijker

Chantalismus signaleert dat Duitse ambtenaren steeds toegeeflijker worden. In Hamburg, de stad die bij ons gewoonlijk alleen door de Van der Vaart-soap in het nieuws is, werden het afgelopen jaar de volgende namen ingeschreven: Sexmus Ronny, Camino Santiago Freigeist, Don Armani Karl Heinz.

Ook Hedi-Rocky en Skywalker Corleone mogen over een paar jaar met die namen naar school.

Topografische namen zijn in de mode

Borussia werd niet toegestaan in 1996; London mag wél voor zowel jongens als meisjes. Maar zeker na de geboorte van Brooklyn Beckham willen steeds meer Duitse ouders een plaatsnaam aan hun kind geven. Soms omdat het mooi klinkt en soms om te memoren aan de plaats van verwekking.

Voor de ouders is die gedachte romantisch, maar het is de vraag of het kind in kwestie dagelijks aan die actie herinnerd wil worden.

Welke topografische naam zou jij als voornaam kunnen geven? En waarom?

Spellingsalfabet der telefoon

Vijfentwintig jaar geleden wachtte iedere tiener (en haar moeder) wekelijks vol spanning op een nieuwe aflevering van Flying Doctors. Geoff, Kate, Sam, Emma, Nancy, Vic, Chris, Tom en DJ.

Hoorde je “Victor Charlie Charlie calling Mike Sierra Foxtrot”, dan wist je dat er iets grondig mis was en dat het doktersvliegtuig opgeroepen werd door het basisstation. Voor de weemoedigen onder u: begintune.

Mijn grootmoeder had zo lang ik me kan herinneren het Spelalfabet der telefoon boven haar bureau hangen. Een keurig uitgeknipt stukje papier uit een tijdschrift, met op de achterzijde wat intrigerende flarden tekst:

“Verstikking door gas of damp. Eerst ramen en deuren open (…) Dan patiënt in frisse lucht brengen. (…) ammonia (20 druppels op 1 glas water) laten drinken. (…) kunstmatige ademhaling (zie bij ‘schijndood’)”

spelalfabet

Bijna ieder land heeft zijn eigen alfabet om aan de telefoon een naam of woord foutloos over te brengen. Ik gebruik het spel- of spellingsalfabet eigenlijk alleen om de twee letters van mijn postcode door te geven, jullie?

Dit zijn de telefoonalfabetten voor het Duits, Engels, Frans, Nederlands en Spaans. Bruikbare, weinig gebruikte voornamen heb ik vet gemaakt (hoewel Téléphone, Chocolate, X-Ray en Zéro natuurlijk erg geschikt zijn als zusjes van Delphine, Conchita, DJ en Cléo).

Duits Engels Frans Nederlands Spaans
A Anton Alfred Arthur Anna, Anton Antonio
Ä Ärger
B Berta Benjamin Bruxelles Bernard Barcelona
C Cäsar Charles Caroline Cornelis Carmen
CH Charlotte Chocolate
D Dora David Désiré Dirk Dolores
E Emil Edward Emile Eduard Enrique
F Friedrich Frederick Frédéric Ferdinand Francia
G Gustav George Gustav Gerard Gerona
H Heinrich Harry Henri Hendrik Historia
I Ida Isaac Isidore Izaak Inés
J Julius Jack Joseph Jan, Johannes José
K Kaufmann King Kilogramme Karel Kilo
L Ludwig London Léopold Leo, Lodewijk Lorenzo
LL Llobregat
M Martha Mary Marie Maria, Marie, Martinus Madrid
N Nordpol Nellie Napoléon Nico Navarra
Ñ Ñoño
O Otto Oliver Oscar Otto Oviedo
Ö Ökonom
P Paula Peter Piano Pieter Paris
Q Quelle Queen Quiévrain Quadraat, Quirinus, Quotiënt Querido
R Richard Robert Robert Richard, Rudolf Ramón
S Samuel Samuel Suzanne Simon Sábado
SCH Schule
T Theodor Tommy Téléphone Teunis Tarragona
U Ulrich Uncle Ursule Utrecht Ulises
Ü Übermut
V Viktor Victor Victor Victor Valencia
W Wilhelm William Waterloo Willem Wáshington
X Xantippe X-ray Xavier Xantippe Xiqeuna
IJ IJmuiden, IJsbrand
Y Ypsilon Yellow Yvonne Y-grec, Ypsilon Yegua
Z Zacharias Zebra Zéro Zaandam, Zacharias Zaragoza
.

NB Op oma’s lijstje stond ook nog: “Cijfer 7: zeuven” Spreekt iemand (behalve de koningin) het cijfer zeven nog zo uit?

Berliner Baby’s

Joscha-Noél
Joscha-Noél (foto: Morgenpost)

Jihad is geen doorsnee naam voor een Duitse baby. Wat voor namen krijgen pasgeboren baby’s in Berlijn dan wel dezer dagen?

Even verder bladerend door de Morgenpost vond ik plaatjes van tientallen andere pasgeborenen in de Duitse hoofdstad.

Dit zijn de eerste 53 baby’s van de 340 in de fotoserie Willkommen in Berlin.

tweelingen

  • Arthur & Lisbeth
  • Bijan & Dariusch (broers: Ramin en Kiyan)
  • Charlotte-Leeloo en Ronja-Isabelle
jongens

  • Alexander
  • Antoine
  • Benjamin
  • Bjarne Rasmus
  • Carlos
  • David
  • Emil
  • Frederik
  • Jakob
  • Joscha-Noél
  • Joshua Adrian
  • Julian Fionn
  • Juri Valentin Johannes
  • Leon
  • Linus Friedrich
  • Maximilian
  • Maximilian Elias
  • Michael
  • Roman
  • Ruben Augustin
  • Vincent
meisjes

  • Alina Chiara
  • Amelie Laura
  • Annika
  • Ava Helena
  • Carlotta
  • Emily Eileen
  • Finja Theresa
  • Hannah
  • Jaimy Kimberley
  • Johanna Amalia
  • Kira Lynn
  • Lanea
  • Lara
  • Larissa
  • Laura
  • Leonie Nicole
  • Lina Lucia
  • Lina Sadee
  • Marie Sophie
  • Marie Sophie (II!)
  • Philline
  • Sonja Milena
  • Thorina* Gilda
  • Zara
  • Zoe Jinpa

* Uitleg bij de naam in het artikel: “Thorina is de vrouwelijke vorm van de god van de donder, Thor. [Thorina’s] vader Andreas Klugmann (45, straatveger) draagt zijn hamer altijd om zijn nek.”

Veel L-namen voor meisjes, zo valt op. Net als het twee keer voorkomen van Lina en Marie (met zelfs beide dezelfde tweede naam: Sophie) voor meisjes en Maximilian voor jongens.

Ik vind Lanea en Finja leuk gevonden: echt van die namen die bekend klinken, maar het niet zijn.

Al met al voor mijn vermoeide kortkorterkortst-namen-ogen een prettig rijtje van ‘echte’ voornamen.

De echte familie Von Trapp

Familie Von Trapp in The Sound of Music (foto: Twentieth Century Fox via Wikipedia)

Tijdens deze lentedagen is ‘ie vast weer overal te zien: The Sound of Music. Wie zwijmelt er niet keer op keer weg bij de romance tussen Maria en de strenge Kapitein Von Trapp?

Zeven moederloze kinderen hebben een nanny nodig en voordat Maria voorgoed het klooster ingaat, neemt zij die taak op zich. Ze zingen vrolijke liedjes, totdat ze aan het naziregime ontsnappen door in ganzenpas de Zwitserse bergen in te trekken.

Twee Maria’s

In werkelijkheid was moeder Agathe Whitehead al in 1922 overleden aan roodvonk en kwam Maria (in 1926) enkel in huis om de zieke oudste dochter – ook Maria genaamd – te onderwijzen. Nu liet ze er geen gras over groeien: een jaar later waren Maria en haar baas getrouwd, waarna ze samen nog eens drie kinderen kregen.

Omdat het voor de film lastig was als er twee Maria’s zouden zijn, kreeg dochter Maria de filmnaam Louisa. Daarna besloten de (Amerikaanse) filmmakers waarschijnlijk dat ze net zo goed alle degelijke kindernamen konden vervangen door wat frivolere exemplaren.

Film & Werkelijkheid

Namen van de kinderen in de film (vermoedelijk geboortejaar):

  1. Liesl (1921)
  2. Friedrich (1924)
  3. Louisa (1925)
  4. Kurt (1927)
  5. Brigitta (1929)
  6. Marta (1931)
  7. Gretl (1933)

Niet alleen de namen werden gewijzigd, ook werden de kinderen een stuk jonger gemaakt. De oudste kinderen waren al dik in de twintig toen de familie naar Amerika vertrok. Niet via Zwitserland overigens (ruim 300 kilometer lopen vanuit Salzburg), maar in eerste instantie gewoon per trein naar Italië, aangezien vader Von Trapp van geboorte Italiaan was.

In werkelijkheid (geboorte- en sterfjaar):

  1. Rupert (1911–1992)
  2. Agathe (1913)
  3. Maria (1914)
  4. Werner (1915)
  5. Hedwig (1917-1972)
  6. Johanna (1919-1994)
  7. Martina (1921-1952)
  8. Rosmarie (1928, tweede huwelijk)
  9. Eleonore (1931, tweede huwelijk)
  10. Johannes (1939, tweede huwelijk, in Amerika geboren)

Hoe het daadwerkelijk afliep

(dit heeft niets met namen van doen, dus sla het rustig over)

Baron Georg Von Trapp raakte tijdens de crisis in de jaren dertig vrijwel al zijn bezittingen kwijt en het grote gezin moest geld verdienen als zanggezelschap. In 1938 vertrokken ze naar Amerika, maar zelfs tijdens de oorlog reisde de familie nog naar Europa om er optredens te geven.

Toen iedereen eenmaal een visum had om in Amerika te mogen blijven wonen, kocht de familie een boerderij in Vermont. The Trapp Family Lodge wordt nog altijd door de jongste Von Trapp, Johannes, beheerd.

Vader Von Trapp stierf al in 1947 en is op het landgoed begraven; in 1987 volgde Maria. De kinderen waren toen allang gestopt met zingen. Ze werden dokter (Rupert), kleuterlerares (Agathe), missionaris in Nieuw-Guinea (Maria), boer (Werner) en huisvrouw (Johanna, Martina, Rosmarie en Eleonore). Alleen Hedwig bleef de Sound of Music trouw: zij werd muzieklerares.

Van de film is de familie niet rijk geworden: ze hadden de rechten voor twee films verkocht aan Duitse producers, die het verhaal doorverkochten aan een Amerikaanse filmmaatschappij. De familie had enige inspraak tijdens opnames van The Sound of Music en opmerkelijk genoeg zijn de echte Von Trapps en de acteurs die hen speelden altijd goede vrienden gebleven.

Degelijke namen

Ik vind van die zware Duitse namen wel mooi: Werner, Hedwig, Martina, Eleonore… Ben ik alleen?

Populairste babynamen in Duitsland zijn Maximilian en Sophie

Kleuterklas in Frankfurt
Kleuterklas in Frankfurt (foto: KJohansson op Wikipedia)

Sophie is hot: ook in Duitsland neemt deze van origine Griekse meisjesnaam de koppositie in. Voor jongens kozen Duitse ouders in 2010 vooral voor Maximilian.

Er was maar weinig verandering ten opzichte van 2009: alleen Hannah/Hanna en Luis/Louis kwamen nieuw binnen in de top 10.

Het zijn vooral veel traditionele namen, waarvan sommige hier al lange tijd uit de toplijsten weg zijn: Marie, Maria en Johanna. Hanna(h), Sophie, Sophia, Emma en Anna zijn ook in Nederland klassieke voornamen, terwijl Mia en Lena in opkomst zijn.

Ook bij de jongens valt op dat de populairste namen nogal conservatief zijn en vooral een stuk langer dan in Nederland. Maximilian op de eerste plaats zal hier niet gebeuren: onze voorkeur ligt bij Max. Ik zie wél toekomst in Leon, Elias, Jonas en Felix.

Populairste meisjesnamen in Duitsland in 2010 (2009)

  1. Sophie/Sofie (2)
  2. Marie (1)
  3. Maria (3)
  4. Sophia/Sofia (7)
  5. Mia (6)
  6. Anna (4)
  7. Lena (9)
  8. Emma (5)
  9. Hannah/Hanna (11)
  10. Johanna (10)

Populairste jongensnamen in Duitsland in 2010 (2009)

  1. Maximilian (1)
  2. Alexander (2)
  3. Paul (4)
  4. Leon (3)
  5. Lukas/Lucas (8)
  6. Luca/Luka (5)
  7. Elias (6)
  8. Louis/Luis (11)
  9. Jonas (9)
  10. Felix (7)

Verboden namen

Duitsers hebben een vrij behouden smaak, maar er waren toch zo’n 3.000 ouderparen die graag een naam wilden geven die nog niet eerder was toegestaan. Het ging daarbij vooral om uniseksnamen (alleen namen waaruit duidelijk wordt of het om een jongen of meisje gaat zijn geoorloofd), buitenlandse namen en ‘fantasienamen’.

De spelling is van belang: de Duitse overheid heeft weinig geduld met ouders die een bestaande naam op uuniycqe wijze willen schrijven. Sommige namen werden uiteindelijk toegestaan, zoals:

  • Belana (net als B’Elana bij ons)
  • Segesta
  • Kantorka
  • Kix
  • Laperla
  • Lelibeth
  • Loana
  • Lovelle
  • Miranşah
  • Monel
  • Napoleon
  • Noredien
  • Nox
  • Quidan

Andere verzoeken werden afgewezen:

  • Cheraldine (waar Geraldine werd bedoeld)
  • Gihanna (waar Gianna werd bedoeld)
  • Idjen (waar Etienne werd bedoeld)
  • Junge (‘jongen’)
  • Laslo (voor een meisje)
  • Leuis (waar Louis werd bedoeld)
  • Menez (achternaam van voetballer Jérémy Menez)
  • Partizan (‘partizaan’, ‘verzetsstrijder’)
  • Pfefferminz (‘pepermunt’)
  • Puppe (‘pop’)

Bron: Gesellschaft für deutsche Sprache

Ik vind het jongensrijtje wel ‘wat’ hebben, maar voor de meisjes is het maar een stoffige bende over de grens.